افسردگی نوجوانان یکی از شایع ترین اختلالات روانشناختی در کودکان و نوجوانان است. بر اساس جدیدترین آمارها، در طی دهه ی اخیر افسردگی نوجوانان در سراسر جهان رشد قابل توجهی داشته است.
تا حدی که شعار سازمان بهداشت جهانی در سال گذشته، افسردگی و درمان آن را هدف اصلی خود قرار داد.
اهمیت روانشناسی کودک چیست و چه کاربردی دارد؟ کودکی دوران بسیار مهم و ارزشنمدی است و بر روی آینده و زندگی فرد تاثیر بسیاری بر جای می گذارد. در این دوران، کودک باید برنامه و تربیت هدفمند و صحیحی داشته باشد تا بتواند مراحل رشدی را با موفقیت و شادی سپری کند و دچار اختلالات بعدی نشود.
شخصیت کودک مانند بنایی است که پایه های آن در دوران کودکی شکل می گیرد به همین دلیل اهمیت روانشناسی کودک زیاد می باشد و باعث می شود تا والدین نیازهای کودک شان را بشناسند و متناسب با سطح توانایی های شناختی کودک با او تعامل برقرار کنند. والدین باید در این شرایط سعی کنند بهترین روش فرزند پروری را به کار گیرند.
برای این که والدین بتوانند بهترین روش تربیت کودک را انتخاب کنند تا به رشد و بالندگی فرزندشان کمک کرده باشند می توانند از مشاوره و روانشناسی کمک بگیرند تا در این زمینه آگاهی لازم را در اختیار آن ها بگذارد.
اهمیت روانشناسی کودک یکی از شاخه های روانشناسی می باشد و به دلیل این که دوران کودکی از اهمیت بسیاری برخوردار است و تاثیر بسیاری بر روی شخصیت او در بزرگسالی می گذارد بهتر است والدین آگاهی خود را در مورد اصول روانشناسی افزایش دهند تا بتوانند از بهترین روش تربیتی استفاده نمایند و تجارب و یادگیری های لازم و مفید را به کودک شان آموزش دهند تا بر روی شخصیت او در بزرگسالی تاثیر مثبتی داشته باشد.
در روانشناسی کودک برخی از مسائل مورد بررسی قرار می گیرد و در زمینه های مختلف به والدین کمک می شود تا بهترین شیوه را انتخاب کنند که در زیر نمونه هایی از آن را بیان می کنیم:
گرچه کودک کنجکاو و عاشق یادگیری بوده و ذهن فعالی دارد اما این فرآیند بسیار طولانی است و در هر دوره از رشد با چالش هایی دارد که نیاز به توانایی های خاص و مختلفی دارد.
به همین دلیل نقش والدین از اهمیت بسیاری برخوردار است تا بتواند این توانایی های شناختی و جسمانی کودک را به بهترین حالت ممکن شکل دهد در حالی که خود کودک در این دوران ناتوان است مراقبت های والدین بسیار اهمیت دارد و نیازمند مراقبت های والدین می باشد.
طولانی بودن زمان یادگیری مهارت های اولیه کودک پیش زمینه ای برای یادگیری مهارت های فرزندپروری والدین می باشد زیرا والدین نقش تعیین کننده بر روی سرنوشت و آینده کودک دارند برای همین اهمیت روانشناسی کودک بسیار زیاد بوده و تاثیر قابل توجهی بر آینده کودک دارد.
اهمیت روانشناسی کودک به والدین یادآوری می کند که سلامت روان کودک از اهمیت بسیاری برخوردار است و باید به آن توجه داشته باشند همانطور که جسم او را تغذیه می کنند باید شرایطی را فراهم کنند تا روح و روان کودک در بهترین حالت ممکن شکوفا شود و استعدادهایش شناخته شده و تجلی یابند.
مشاوره تربیت کودک در ابتدا عواملی که در رشد کودک موثر است را مورد بررسی قرار می دهد و به شما کمک می کند تا عواملی که باعث بروز مشکلات روحی و روانی و عاطفی در کودک می شود را شناسایی کرده و تا جایی که امکان دارد آن ها را کاهش دهید در این صورت کودک در برابر اختلالات روانی واکسینه خواهد شد و روند رشد طبیعی را طی خواهد کرد.
در ادامه به برخی از مهم ترین اهمیت روانشناسی کودک اشاره می کنیم:
روانشناسی کودک موضوعات مختلفی مورد بررسی قرار می گیرد که برخی از آن ها عبارت اند از:
۱. مطالعه ابعاد مختلف رشدی در کودک
اهمیت روانشناسی کودک به مطالعه و بررسی هم جانبه رشد کودک در حوزه های مختلف می پردازد و برای والدین شرایطی را فراهم می کند تا والدین بتوانند ارتباطی متناسب با سطح رشدی کودک شان برقرار کنند و با توجه به سن کودک آموزش های لازم را به او بدهند.
برخی از مباحثی که توسط روانشناس مورد بررسی قرار می گیرد شامل موارد زیر می باشد:
۲. بررسی نیازهای کودک در هر مرحله رشدی
کودک در هر مرحله از رشدش نیازهایی دارد که والدین باید این نیازها شناخته شود زیرا برخی از این نیازها متناسب با سن کودک در اولویت قرار می گیرد و والدین باید به آن توجه خاصی داشته باشد.
توجه به این نیازها باعث می شود تا کودک مطابق با هنجارها، رشد یابد و نیازهای جسمی و روحی اش به شیوه صحیح رفع شود. کودک برای رشد و پرورش نیاز دارد تا در محیط آرام و به دور از استرس و اضطراب باشد.
۳. مطالعه در مورد سبک فرزندپروری
یکی از موضوعات اساسی و مهم در اهمیت روانشناسی کودک، سبک فرزند پروری می باشد، والدین باید آگاهی لازم در مورد شیوه های فرزند پروری مناسب داشته باشند تا بتوانند فرصت استثنایی برای کودکشان فراهم کنند تا آینده فرزندشان به خوبی رقم بخورد. در واقع نوع سبک تربیتی بر روی بهزیستی روانی فرد تاثیر بسیار چشم گیری دارد.
در برخی از خانواده ها ممکن است تعداد فرزندان متغیر باشد در صورتی که والدین با سبک تربیتی و فرزند پروری آشنا باشند می توانند شرایطی را فراهم کنند تا همه در یک شرایط برای رشد و پیشرفت قرار گیرند و درگیر مشکلات خواهر و برادری نشوند.
۴. پیشگیری و درمان مشکلات روحی یا رفتاری
یکی دیگر از حوزه هایی که در اهمیت روانشناسی کودک مورد توجه قرار می گیرد، مشکلات روحی و رفتاری در کودکان می باشد کودکان به دلایل مختلف نمی توانند هیجانات خود را به درستی ابراز کنند و درک صحیحی از هیجانات ندارند، به همین دلیل ممکن است گرفتار مشکلات رفتاری شوند و این امر در کودکان امری شایع می باشد.
در صورتی که برای درمان مشکلات رفتاری اقدامی صورت نگیرد ممکن است به اختلالات روانی جدی تبدیل شوند که پیامدهای منفی بسیاری دارد و بر روی زندگی کودک تاثیر می گذارد. در این شرایط باید با ویژگی های کودک سالم آشنا شوید و شناخت بهتری نسبت به سلامتی کودک خود داشته باشید تا در صورت لزوم از روانشناس کمک بگیرید.
برای حل مشکلات رفتاری و اختلالات کودکان روش های درمانی زیادی وجود دارد که برخی از شایع ترین آن ها را مورد بررسی قرار می دهیم:
۱. درمان فردی کودک
در این روش درمانی با توجه به سن و رشد کودک آموزش هایی داده می شود تا درمان اختلال آغاز شود. هر چه سن کودک کمتر باشد، درمان موفقیت آمیزتری خواهند داشت، در این درمان اعضای خانواده هم می توانند مشارکت فعالی داشته باشند.
درمان فردی می تواند با دارو درمانی و مشاوره خانواده درمانی همراه شود. هم چنین کودکانی که دچار افسردگی شده اند می توانند برای درمان از مشاوره افسردگی استفاده کنند، زیرا برای آن ها مفید خواهد بود.
خانواده نقش مهم و اساسی در تربیت فرزند دارد و تمام رفتارهایی که کودک انجام می دهد نشان دهنده برخی از مشکلات در محیط خانواده می باشد در این نکات روانشناس کودک از خانواده درمانی استفاده می کند، تا ریشه مشکلات کودک را شناسایی کند و برای درمان آن اقدامات لازم را انجام دهد.
۳.بازی درمانی
کودکان نمی توانند هیجانات خودشان را بروز دهند و یا احساسات و هیجانات را به روشنی بیان کنند در این حالت آن ها را سرکوب و پنهان می کند در این شرایط روان آن ها با خطر مواجه می شود.
استفاده از روش بازی درمانی می تواند پرده از احساسات و هیجانات آن ها بردارد به طوری که بسیاری از روانشناسان کودک از بازی درمانی استفاده می کنند، تا مشکلات کودک را ریشه یابی کنند و برای حل آن اقداماتی را انجام دهند.
نویسنده: “کودکانه” سایت کودک و نوجوان
در مطلب قبلی به بررسی روانشناختی رنگ های سبز، آبی و بنفش پرداختیم. در این مطلب قصد دارم تا شما را با ویژگی های چند رنگ اصلی و برخی رنگ های فرعی دیگر آشنا کنم.
پس در ادامه ی مطلب با ما همراه باشید.
رنگ قرمز قرمز بیانگر نیروی حیاتی، فعالیت عصبی و غدد است و معنای آرزو و تمام شکل های میل و اشتیاق را در خود دارد.
این رنگ محرک ارادی برای پیروزی، رقابت و فعالیت است و از طریق بالابردن فشار خون، تعداد نبض و دفعات تنفس، دنبال کردن یک هدف مشخص را تسریع می کند.
ورزش کاران می توانند از این رنگ برای فعال کردن انرژی ذخیره شده ی بدن و بالابردن سوخت و ساز بدنی در حین ورزش استفاده کنند.
جالب است بدانید استفاده از رنگ قرمز، برای رفع افسردگی و رفع ضعف جسمی موثر است و اشتها آور است.
پژوهشگران حوزه ی رنگ شناسی توصیه می کنند از ای رنگ در کنار رنگ آبی استفاده شود.
زیرا قرار گرفتن طولانی مدت در محیطی که در آن فقط از رنگ قرمز استفاده شده است می تواند منجر به نارضایتی، بی قراری، خستگی، پرخاشگری و شتاب زدگی شود.
این نکته در طراحی محیط های آموزشی بسیار کمک کننده است زیرا استفاده ی افراطی از رنگ قرمز، می تواند در عود بی توجهی کودکان بیش فعال نقش اساسی داشته باشد.
صفات اصلی رنگ زرد عبارتند از روشنی، بازتاب،کیفیت درخشان و شادمانی زود گذر آن. زرد نیز همانند قرمز، موجب افزایش فشار خون وتسریع نبض وتنفس می شود، با این تفاوت که مکانیزم آن از ثبات کمتری برخوردار است.
عنصر عاطفی رنگ زرد را زنده دلی امیدوار کننده تشکیل می دهد واندام های حسی آن مرکب ازسیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک است.
جالب است بدانید که رنگ زرد روشن را رنگ دانشمندان و پژوهشگران می دانند، این رنگ، هوش و کنجکاوی را تقویت می کند و باعث افزایش خلاقیت و مثبت اندیشی شده و اشتیاق و علاقه فرد را بیشتر می کند.
در محیط های آموزشی می توان از فضاسازی های زرد رنگ به منظور تقویت هوش، خلاقیت و کنجکاوی یادگیرندگان استفاده کرد.
این رنگ از طریق فعال کردن ذهن، موجب تقویت تفکر شده و در پردازش و دفع سموم و ناخالصی ها تاثیر زیادی دارد.
سر و کار داشتن با رنگ زرد می تواند به ما کمک کند تا نقاط ضعف و قوت شخصیت مان را بیشتر بشناسیم.
این رنگ، رنگ تغییر و تحول و نوگرایی است. زرد میل به پیشرفت و تحول را افزایش می دهد و برای ارتقاء اعتماد به نفس بسیار موثر است.
به کمک رنگ زرد می توانید به عنوان نمادی از خورشید، گرم، صمیمی، جذاب و خلاق جلوه کنید و انرژی لازم برای تغییرات را همواره به همراه داشته باشید.
خاکستری ترکیب سیاه و سفید است و می توان آن را رنگ سایه نامید. تحت تاثیر رنگ خاکستری افراد باشخصیت، محترم، مسلط به خود و اهل عمل به نظر می رسند.
خاکستری شخصیت افراد را تا حدی اسرارآمیز، زیرک و جذاب جلوه می دهد و حالتی از وقار، اقتدار و رسمی بودن را با خود دارد. تحت تاثیر این رنگ می توانید در مواقع لازم تا حدی با ابهت به نظر برسید.
جالب است بدانید که رنگ خاکستری روشن شخصیت را با ثبات می کند و در تغییر نگرش های عاقلانه و منطقی مفید است .
اما استفاده افراطی از خاکستری تیره می تواند تداعی کننده ی فقر، مشقت و سختی باشد و بی تفاوتی، عدم مشارکت، سستی و تنبلی را به ذهن آورد.
اگر چه در زمان جنگ و افزایش فشارهای روانی تمایل به این رنگ بیشتر می شود اما شما می توانید در مواقع لازم از خصوصیات وقار آفرین، محترمانه، با ابهت و زیرک نمای این رنگ به خوبی استفاده کنید.
سیاه، تیره ترین رنگ است ودرواقع خود را نفی می کند . این رنگ بیانگر پوچی و نابودی است و در نقطه ی مقابل رنگ سفید، معنای “نه” را با خود دارد.
اگر به استفاده ی افراطی از رنگ سیاه عادت کرده اید، باید بگویم به احتمال زیاد شما در جمع های مختلف به خوبی دیده نخواهید شد.
رنگ سیاه به صورت ضمنی پیام “نه” را از شما به سمت دیگران صادر کرده و مانع از برقراری ارتباط می شود.
بنابراین برای بهتر دیده شدن لازم است مدتی لباس های مشکی رنگ را کنار بگذارید و به خانواده رنگ های آبی، زرد و سبز سری بزنید.
البته لازم است بدانید هیچ یک از رنگ ها به خودی خود خیلی خوب و یا خیلی بد نخواهند بود.
رنگ سیاه در مواقع تجربه ی مشکلات روحی و آشفتگی های عصبی می تواند برای فرد آرامش بخش باشد و دلیل استفاده از آن به عنوان رنگ اصلی مراسمات سوگواری نیز همین خاصیت است.
با مقایسه ی کودکان دختر و پسر و حتی طیف وسیعی از بزرگسالان، می بینیم که دختران عاشق صورتی و مردان به رنگ های آبی و قرمز مایل ترند.
شاید دلیل آن این باشد که رنگ صورتی از عشق و احساسات سخن می گوید و به فرد آرامش می دهد. این رنگ باعث تحریک عواطف و احساسات می شود و فرد را مهربان می کند.
به همین دلیل برای بهتر شدن روابط عاطفی و رفع مشکلات ارتباطی نیز به کار می رود. با دیدن این رنگ غریزه ی پدر و مادری فرد تحریک می شود و پرخاشگری و استرس کاهش می یابد.
اگر می خواهید در شخصیت تان بردباری و صبوری را القا کنید و دیگران را به مهربانی و محبت تشویق می کند، استفاده از رنگ صورتی گزینه ی مناسبی است.
لازم است بدانید استفاده مداوم از این رنگ می تواند موجب حساس شدن، خیالبافی و رویایی شدن شود.
پژوهشگران معتقدند باقی ماندن طولانی مدت در فضاهای صورتی رنگ، هوشیاری را پایین می آورد و احساس خواب آلودگی و کسالت را به همراه خواهد داشت.
اکنون که با برخی از ویژگی های جالب و منحصر به فرد رنگ ها آشنا شدید، وقت آن است که به محیط اطراف تان، رنگ لباس های تان، رنگ بندی فضای خانه و یا محل کارتان نگاهی بندازید و با استفاده از اصول روانشناسی رنگ ها، خود و محیط اطراف تان را سالم تر و شاداب تر کنید. حالا می توانید از این تغییرات لذت ببرید.
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در برخی مواقع، به طور ناخودآگاه نسبت به طیف خاصی از رنگ ها متمایل شده و یا به صورت بالعکس از گروهی از رنگ ها دوری کنید.
براساس مطالعات انجام شده در حوزه ی روانشناسی رنگ، ارتباطات مثبت و قابل توجهی در بین تمایل افراد به رنگ و حالات روانشناختی آن ها وجود دارد.
افراد در موقعیت های شادی و نشاط به طیف خاصی از رنگ ها علاقه نشان می دهند، این در حالی است که قرار گرفتن در وضعیت افسردگی، اضطراب، سوگ و یا آشفتگی های روانی، علایق رنگی را در انسان ها به گونه ای قابل توجه تغییر می دهد.
اگرچه ممکن است موضوع علاقه مندی به رنگ، تا حدودی شخصی، پیش پاافتاده و یا سطحی به نظر برسد، مطالعات زیادی حاکی از تاثیر چشمگیر رنگ ها در بهبود حالات روانی و بیماری های جسمانی می باشند.
همچنین با آگاهی از تاثیرات روانی ناشی از هر رنگ، می توان در ارتباط با دیگران و یا محیط اطراف، از تاثیر ضمنی رنگ در جهت تحقق اهداف استفاده کرد.
امروزه کاربرد روانشناسی رنگ در معماری، طراحی های محیطی، اصول قبولی در مصاحبه های استخدامی، مذاکرات کاری، قرارهای ملاقات دوستانه و بسیاری موقعیت های دیگر مورد استقبالی بی نظیر قرار گرفته است.
آگاهی از ویژگی رنگ ها، با پیروی از اصول روانشناسی گشتالت و قوانین تداعی، می تواند فاصله ی شما تا موفقیت، سلامتی و نشاط را تا حد قابل توجهی کاهش دهد
بنفش تلاش می کند تا جنبه ی سلطه گرانه رنگ قرمز متانت رنگ آبی را ترکیب کند و از این طریق تداعی گر درجه ی بالائی از صمیمیت همراه با حساسیت است.
شخصی که رنگ بنفش را ترجیح می دهد، خواستار دست یافتن به یک رابطه ی جادویی است.
این رنگ می تواند در موقعیت های نیازمند اقتدار و در عین حال صمیمیت به خوبی اثرگذار باشد.
عملکرد صحیح سیستم لنفاوی را بهبود می بخشد و برای افراد دارای اختلال در عملکرد غدد لنفاوی توصیه می شود.
بنفش، رنگ خنثی کننده زخم ها و صدمات عاطفی واحساسی است و برای کاهش علایم مبتلایان به تشنج های عصبی، افسردگی، اضطراب، فوبی، اضطراب اجتماعی، خجالت زدگی و کم اشتهایی بسیار مفید است.
این رنگ، سمبل نشاط وشادمانی، نشانه دانش وآگاهی است و به سرحال آمدن روحیه کمک می کند.
درمعالجه ی بی خوابی، ناراحتی های سیستم گوارش، رفع سرماخوردگی، آسم، برونشیت، آنفولانزا و شادابی بخشی به پوست صورت بسیار موثر است.
استفاده زیاد از این رنگ می تواند منجر به عدم تعادل در سیستم عصبی شود. به همین دلیل استفاده از این رنگ به همراه رنگ های سبز و آبی بیشتر توصیه می شود.
رنگ آبی که به رنگ حقیقت مشهور است، نشان از ذهن عالی و هوش سرشار دارد و رنگ آرامش کامل است.
آبی، رنگ نظم و ترتیب است و نشان دهنده ی حساسیت، ظرافت، عشق به خانواده، وحدت و دلبستگی است.
از دیدگاه روانشناسی، این رنگ تداعی گر احترام و اعتماد است و علاقه مندان به آن روحیه ای نسبتا حساس و شکننده داشته و از خودآگاهی بالایی برخوردارند.
طالبان رنگ آبی، خواستارآرامش، محیط بی سروصدا، دور بودن از ناراحتی ها و اضطراب ها هستند.
جالب است بدانید که ادراک حسی رنگ آبی، طعم شیرین و محتوای عاطفی آن ملایمت است.
این رنگ منجر به افزایش توانایی تمرکز در انسان شده و محققان آن را انتخابی مناسب برای محیط های نیازمند تفکر معرفی کرده اند.
آبی می تواند انتخاب خوبی برای اتاق مطالعه، رنگ پردازی کلاس های درس، یا سالن های مطالعاتی و یا اتاق های فکر سازمان ها باشد.
افراد دارای رژیم لاغری، مبتلایان به سرما خوردگی، گلودرد، گواتر، بریدگی، خراش، سوختگی، رماتیسم، بی خوابی، انواع گونه های گرفتگی عضلات، دل دردها و یا تب می توانند از اثرات آرامش بخش، خنکی زا و ضد باکتری این رنگ به خوبی بهره ببرند.
علی رغم خواص بی نظیر این رنگ لازم است بدانیم استفاده بی رویه از رنگ آبی می تواند منجر به کم شدن اشتها، کاهش فشارخون، نبض و علایم تنفسی شود.
رنگ فرعی سبز که از ترکیب دو رنگ اصلی آبی و زرد به وجود می آید، نماد آرامش، امید و متانت است.
این رنگ شادی بخش، خستگی را کاهش داده و قدرت صبوری و تحمل را افزایش می دهد.
با استفاده از این رنگ می توانید احساس صلح و دوستی و هماهنگ بودن را به خوبی القا کنید.
از آنجا که رنگ سبز نشانه ی سلامتی است و ثبات و امنیت را به ارمغان می آورد در محیط هایی که نیاز به القا آرامش در آن ها زیاد است، می تواند بسیار موثر واقع شود.
این رنگ گزینه ی مناسبی برای پردازش های رنگی در محیط های بیمارستانی است و امید و سلامتی را تداعی می کند.
به منظور افزایش توان درک مطلب نیز می توان از رنگ سبز کمک گرفت.
در استفاده روزمره، همراه شدن سبز با نارنجی بهترین و بیشترین تاثیر را دارد و تصویری از فعالیت، پرشور بودن و در عین حال لطافت ایجاد می کند.
اگرچه قاعده ی کلی ای در مورد ثابت بودن صفات شخصیتی وجود ندارد اما کسانی که رنگ سبز را به عنوان یکی از مهم ترین علاه مندی هایشان عنوان می کنند، ویژگی های زیر را بیشتر از دیگران نشان داده اند:
بر اساس پژوهش ها، استفاده از رنگ سبز می تواند به کاهش تورم و التهاب مفاصل، بافت ها و نسوج کمک کند.
مهم ترین عضو متاثر از رنگ سبز، قلب انسان است و بسیاری از ناراحتی های قلبی، فشار خون زیاد یا کم ، سردردهای ناموزون، میگرن و رنگ پریدگی از طریق این رنگ راحت تر درمان می شوند.
اگر چه این رنگ، برای چشم آرامش بخش است اما در درمان سرطان و بیماری های غده ای مناسب نیست زیرا باعث تسریع رشد تومورهای سرطانی شده و در این زمینه می تواند بسیار خطرناک باشد.
برای مطالعه ی دیگر خواندنی های حیرت انگیز دنیای رنگ ها، ادامه مطلب را دنبال کنید.
امروزه متخصصان سلامت روان و تربیت کودک معتقدند دوران حکومت استبدادی والدین بر کودکان به سررسیده است و متخصصانی از قبیل آلفرد آدلر و درایکورس مصرانه توصیه می‌کنند تا والدین روش‌های دموکراتیک و مبتنی بر برابری را جایگزین روش های سنتی تربیت فرزند کنند.
اغلب والدین نگران دریافته‌اند که دیگر آمیختن عشق و محبت با روش سنتی تربیت کودک کار ساز نیست و گویا لازم است مهارت‌های جدید مبتنی شیوه‌های دموکراتیک تربتی را بیاموزند.
به عنوان والدین علاقمند به یادگیری و نیازمند کمک تخصصی شاید با این سوال مواجه شوید که برای یادگیری شیوه های جدید فرزند پروری دقیقا بایستی از کجا شروع کنم؟ و یا چگونه رفتار کنم؟
در ادامه خلاصه ای از مهم ترین راهبردهای تربیتی اخیر روانشناسی کودک را با شما در میان خواهم گذاشت. با یادگیری و کاربرد این روش ها می توان گفت شما والدینی مجهز به جدیدترین ایدئولوژی روز و توانا در مدیریت ارتباط خود با فرزندتان هستید.
مادر از اینکه همه‌چیز آرام بود متعجب شد و تصمیم گرفت سروگوشی آب دهد. او دید که علی دو سال و نیمه دوباره در حال چپاندن دستمال توالت در سیفون دستشویی است.
علی به خاطر این کار چندین بار کتک‌خورده بود. مادر با عصبانیت فریاد زد: ” چند بار باید به خاطر این کار تنبیه شوی؟ “
مادر دست علی را به‌زور کشید و او را تنبیه کرد. در بعدازظهر همان روز پدر که متوجه شد باز هم دستشویی گرفته است، علی را به طرز بدی تنبیه کرد.
به‌راستی چرا علی بعد از چندین بار کتک خوردن، بازهم به کار خود ادامه می‌دهد؟ اگر قرار بود که تنبیه، او را از کارش بازدارد، یک‌بار کتک زدن نتیجه می‌داد! پس مشکل چیست؟؟
باید گفت، امروزه ساختار کلی اجتماع تا حد زیادی تغییر کرده است. کودکان دارای موقعیتی برابر با بزرگسالان شده‌اند و ما دیگر موقعیت برتری نسبت به آن‌ها نداریم.
در این عصر لازم است بپذیریم که تلاش برای اعمال اراده‌ی مان بر کودکان بی‌فایده است و تنبیه به هر میزانی که باشد، فرمان برداری دیرپایی را به ارمغان نخواهد داشت.
کودکان امروزی تمایل دارند تا در برابر تنبیه، از حقوق خود دفاع کنند. استفاده از تنبیه، فقط به کودک کمک می‌کند تا قدرت بیشتری برای مقاومت و نافرمانی به دست آورد. حتی علی کوچولو با این سن کم هم‌اینک راه وحشتناک نافرمانی و مقاومت را شروع کرده است.
در اینجا سؤالی که مطرح می‌شود آن است که در قبال رفتارهای عصبانیت زای کودکان، چگونه باید برخورد کرد تا اثرات مخرب تنبیه را در پی نداشته باشد؟
تنبیه یا شیوه‌ی استبدادی ” از من اطاعت کنید “، باید به‌وسیله‌ی احترام دوجانبه و مشارکت جایگزین شود. هرچند کودکان در موقعیت پایین‌تر از ما قرار ندارند اما آموزش ندیده و بی تجربه‌اند و به رهبری ما نیاز دارند.
رهبر خوب پیروانش را به سمت اقدامات مناسب برمی‌انگیزد. بنابراین این کار باید به عهده‌ی والدین باشد. کودکان به راهنمایی‌های ما احتیاج دارند و اگر به احترام و حقوق آن‌ها پایبند باشیم، رهبری ما را خواهند پذیرفت.
در این زمینه ما باید به این مسئله توجه داشته باشیم که بدون نشان دادن بی‌احترامی به کودک یا به خودمان، موقعیت‌های یادگیری را مهیا کنیم و لازم است تا همه‌ی این‌ها را بدون نمایش قدرت انجام دهیم، چراکه قدرت موجب طغیان شده و هدف تربیت کودک را باشکست مواجه می‌کند.
در مسیر اجرای این روش ممکن است کودکان با رفتارهای خود بارها والدین را به ستوه‌آورند و برای تنبیه ، تحریک کنند. اما آنچه مهم است این است که اگر ما کودک را تنبیه کنیم در دام اهداف او می‌افتیم.
زیرا هدف کودک از رفتارهایش آن است که ما را در جنگ قدرت درگیر نماید و ثابت کند که بچه‌ی بدی است. بنابراین لازم است تا همچنان به راه خود ادامه دهیم و بدون درگیر شدن در اهداف کودک، مسیر تربیتی مورد نظر خود را ادامه دهیم.
نوجوانان ۱۳ سالگی تا ۱۵ سالگی دارید؟ یا نزدیکان شما با چالش ۱۳ تا ۱۵ سالگی نوجوانی روبرو شده اند؟
تعدادی از والدین، از تنبیه فرزندان خود اجتناب می‌کنند اما در ازای رفتارهای خوب کودک، به او پاداش می‌دهند. باید گفت روش پاداش دادن به کودک در ازای رفتارهای خوبش نیز می‌تواند به‌اندازه‌ی روش تنبیه مخرب باشد.
در این روش نیز بی‌احترامی به چشم می‌خورد. ما به زیردستان خودمان در ازای انجام کاری پاداش می‌دهیم. درحالی‌که در روش احترام متقابل که روش پیشنهادی ماست، هر کاری به این دلیل انجام می‌شود که نیاز به انجام دادن آن است بنابراین نیازی به دریافت پاداش در قبال انجام آن نیست.
چرا باید به کودکان در ازای کار منزل یا انجام تکالیف شان، پاداش داده شود؟ آن‌ها در خانه زندگی می‌کنند، غذا می‌خورند، برای آن‌ها پوشاک خریده می‌شود و در منافع سهیم‌اند.
اگر آن‌ها برابرند و خودشان هم چنین ادعایی دارند، ملزم به سهیم شدن در کارها نیز هستند.
از جمله مضرات روش پاداش آن است که کودک این باور غلط را درونی می‌کند که ” باید به من چیزی داده شود تا کاری انجام دهم “. بنابراین احساس مسئولیت در او شکل نخواهد گرفت.
همچنین باید گفت، پاداش به کودک حس تعلق نمی‌دهد. ممکن است پاداش دادن به کودک در لحظه، نشانه‌ای از تائید والدین باشد ولی لحظه‌ی بعد چه می‌شود؟ آیا والدین می‌توانند هرلحظه به کودک پاداش دهند؟!
مسلماً چنین امکانی در عمل وجود ندارد و ممکن است کودک چنین برداشت کند که تلاش‌های او بی‌فایده‌اند و در ادامه از همکاری اجتناب کرده و مشارکت برای او معنایی نخواهد داشت.
درواقع باید گفت تنبیه و پاداش، احساس رضایت پایداری به کودک نمی‌دهد. چراکه رضایت، از حس مشارکت و همکاری ناشی می‌شود. به نظر می رسد روش پاداش دهی امروزی از ایجاد حس رضایت در کودکان ناتوان است. به عبارت دیگر ما با تلاش‌های نادرست مان در جلب همکاری به‌وسیله‌ی پاداش، فرزندان مان را از تجربه ی احساس رضایت مندی واقعی محروم می‌کنیم و لازم است تا در آن تجدید نظر کنیم.
روشی که به عنوان روش جایگزین تنبیه و پاداش توصیه می‌شود “استفاده از پیامدهای طبیعی رفتار” است. به‌عنوان مثال اگر مادر کیک داخل فر را فراموش کند چه اتفاقی می‌افتد؟ مسلماً کیک خواهد سوخت و این پیامد طبیعی فراموشکاری مادر است.
اگر به جای تنبیه و پاداش به کودک اجازه دهیم تا پیامدهای اعمالش را تجربه کند، موقعیت آموزشی واقعی و اصیل را در اختیار او قرار می‌دهیم.
برای اکثریت والدین، تصور گرسنه ماندن فرزندشان وحشتناک است و به همین دلیل به محض فراموش کردن غذا، به طرق مختلف سعی می‌کنند تا غذا را به فرزندشان در مدرسه برسانند.
اما واقعیت آن است که فراموش کردن گاه‌به‌گاه غذا، آسیب جدی به فرزند وارد نمی‌کند ولی ناراحتی ناشی از فراموش کردن آن می‌تواند باعث شود تا او دیگر ناهارش را فراموش نکند.
به عبارتی دیگر ما مسئول فراموش کردن غذای فرزندمان نیستیم و باید اجازه دهیم تا او پیامد طبیعی رفتارش که گرسنه ماندن است را تجربه کند.
به عنوان مثال به هنگام غذا نخوردن کودک، مادر می‌تواند در پاسخ به فرزندش بگوید : ” متأسفم، ناهارت را فراموش کردی “. اما اگر این‌گونه ادامه دهد که : ” این درسی می‌شود تا دیگر ناهارت را فراموش نکنی “، پیامد را بلافاصله به تنبیه تبدیل کرده است.
در خصوص بازی کردن کودکان با غذا و کم‌اشتهایی نیز می‌توان همین روش را به کاربرد.
در این خصوص تشویق کردن بیش‌ازحد کودک، تذکر دادن به او و توجه کردن بی‌فایده است. لازم است تا والدین با حفظ نگرش محبت‌آمیز خود، به‌صورت ضمنی به کودک بفهمانند که در صورت نخوردن غذا تا وعده‌ی بعد گرسنه می‌ماند.
بنابراین هیچ‌گونه تهدیدی به تنبیه یا رشوه‌ای به‌عنوان پاداش (مثلاً شکلات) وجود ندارد. ممکن است کمی بعد، کودک از گرسنگی غرولند کند و تقاضای شیر بیسکویت کند.
مقالات تربیت کودک ۲ تا ۳ ساله می توانید مشاهده کنید
مادر باید پاسخ دهد: ” متأسفم که گرسنه ماندی، اما شام ساعت ۸ آماده می‌شود؛ خیلی بد شد که باید مدت زیادی منتظر بمانی “. در اینجا صرف نظر از اینکه گرسنگی کودک، چقدر غم‌انگیز است مادر باید بگذارد او گرسنه بماند، چون این پیامد طبیعی غذا نخوردن است.
اگر در خصوص استفاده از روش پیامدهای طبیعی به دلیل غلبه ی احساسات پدرانه و یا مادرانه تان نگران هستید، لازم است بگویم،کاربرد دقیق و باثبات پیامدهای منطقی و طبیعی، معمولاً به نحو چشمگیری مؤثر است و بر اساس پژوهش ها می تواند به نتایج حیرت‌انگیزی در کاهش اصطکاک و افزایش هماهنگی در خانواده منجر شود.
کودکان سریعاً متوجه عادلانه بودن پیامدهای منطقی می‌شوند و آن ها را می‌پذیرند. بنابراین می توانید، هوشمندانه، مستقل و با خیالی آسوده روش خود در برخورد با فرزند تان را تغییر دهید و از اثرات مثبت آن لذت ببرید.
منبع:مقالات کانون مشاوران ایران
