آشنایی با ویژگی های روان شناختی کودکان
بر اساس نظریه ی روان شناس برجسته زیگموند فروید، کودکان در ابتدا به وسیله ی انگیزه های خودپسندانه و غریزی تحریک می شوند؛ اما به تدریج به وسیله پذیرش ارزش ها و قوانین والدین با دیدگاهی واقع گرایانه سازگار می شوند. این موارد در رشد درونی کودک نقش مهمی ایفا می کنند.
یکی از مهم ترین مسائلی که شما به عنوان والدین کودک بهتر است روی آن کار کنید، درک کردن ویژگی های روان شناختی کودک تان است.
بیشتر بخوانید: نیازهای کودکان و نحوه برآورده کردن آنها
نه، نترسید! نیاز نیست که مدرک پرورش کودک بگیرید.
چیزی که شما باید انجام دهید این است که به چیزهای ساده ای پی ببرید، مثل این که کودک شما چه چیزهایی را دوست دارد یا ندارد، چه چیز هایی او را می خنداند یا می گریاند و یا چه چیزی او را با انگیزه می کنند و یا باعث افت انگیزه او می‌شوند.
در این مقاله به شما درمورد ویژگی روان شناختی کودک و به طور کلی روان شناسی کودک توضیح می‌دهیم و روش هایی برای شناخت آن چیزی که در ذهن کودک می گذرد را به شما ارائه می‌دهیم.
روان شناسی کودک چیست؟
روان شناسی کودک، بخشی کلیدی از روان شناسی پیشرفته و بسیار وسیع است و یکی از رایج ترین موضوعات مطالعه روانشناسی محسوب می شود.
این شاخه ی تخصصی روانشناسی، بر فرآیندهای روان شناختی کودکان از بدو تولد تا بلوغ تمرکز می کند. این فرآیند تغییرات روان شناختی کودک که از دوران نوزادی اتفاق می‌افتد را مورد بررسی قرار می دهد.
این حیطه از مطالعه شامل مهارت های حرکتی، رشد شناختی، مهارت‌های زبانی، تغییر اجتماعی، پیشرفت احساسی و … می باشد.
اهمیت درک روانشناسی کودک
والدین روش های مخصوص خودشان را برای تفسیر توانایی‌ها و مهارت‌ها و یا فقدان آن ها در کودک خود دارند.
وقتی شما کودک خود را درک نمی کنید، ممکن است او را به اشتباه تفسیر و قضاوت کنید. گاهی اوقات این تفاسیر نادرست می توانند بی ضرر باشند، اما در اکثر مواقع اینطور نیست. نقش والدین در پیشرفت روان شناختی کودک، کلیدی است. عدم آگاهی در مورد پیشرفت روان شناختی کودک، اغلب می تواند منجر به قضاوت های نادرست درمورد کودکان شود، که منجر به گرفتن تصمیمات نادرست توسط والدین می شود.
مطالعات انجام شده توسط دکتر برندا والینگ، که یک استاد راهنما و پژوهشگر در دانشگاه میشیگان می باشد، این موضوع را نشان داد که کودکان به طور مستقیم از مقدار زمانی که والدین در مورد پیشرفت آنها سرمایه‌گذاری می‌کنند، تاثیر می پذیرند. از این رو، مهم است که پدر و مادر در مورد جنبه های مختلف روان شناختی و رشد کودک آموزش ببینند، به طوری که بتوانند به طور معنی داری به رشد عاطفی و روانی کودک کمک کنند.
روش هایی برای درک بهتر ویژگی های روان شناختی کودک
روان شناس شناخته شده کودک، ژان پیاژه، می گوید“ از نقطه نظر فکری و اخلاقی، کودک نه خوب و نه بد، اما سازنده سرنوشت خود به دنیا آمده است.
ایفای نقش پدر و مادری چیزی بیشتر از فراهم کردن وسایل رفاهی برای فرزندان تان است. شما باید به طور عاطفی کودک را حمایت کرده، و احساس امنیت را برای او فراهم کنید. در اینجا چند روش پایه ای روانشناسی کودک وجود دارد که به شما در شناخت ویژگی های روان شناختی کودک تان کمک خواهد کرد:
- مشاهده کردن امری کلیدی است
یکی از ساده ترین و در عین حال موثرترین روش ها برای یادگیری در مورد ویژگی های روانشناختی کودک، مشاهده کردن است. به آنچه که کودکان شما درحال انجام دادن یا گفتن آن هستند، علاقه نشان دهید. اعمال، حالات، و رفتار های آن ها را در هنگام غذا خوردن، خوابیدن، و بازی کردن مشاهده کنید.
بخاطر داشته باشید که فرزند شما منحصر به فرد است و ممکن است شخصیتی برجسته داشته باشد، حتی زمانی که رشد می کند. بنابراین از مقایسه کودک خود با کودکان دیگر خودداری کنید، که نه تنها به استرس پرورش او برای شما می افزاید، بلکه باعث می شود به کودک احساس حقارت نیز دست بدهد.
از خودتان سوال هایی بپرسید که می توانند در زمینه درک ویژگی های روان شناختی کودک به شما کمک کنند.
کودک بیشتر چه کارهایی را دوست دارد انجام دهد؟
او چگونه نسبت به کارهایی مانند خوردن سبزیجات، زودخوابیدن یا انجام تکالیف که مجبور است انجام دهد، اما دوست ندارد که آن ها را انجام دهد واکنش نشان می دهد؟
او تا چه حد اجتماعی است ؟ آیا مایل به اشتراک گذاشتن یا امتحان کردن چیزهای جدید است؟
چه مدت طول می کشد تا کودک خود را با محیط اطرافش آشنا کند؟ آیا او می تواند خود را با تغییرات محیط وفق دهد؟
در حالی که به این سؤالات پاسخ می دهید، به یاد داشته باشید که کودک را قضاوت نکنید. تنها مشاهده کنید تا آگاه شوید.
- برای کودکان خود زمان با کیفیت در نظر بگیرید
والدین امروزه به دلیل سر و کار داشتن با خانه و محیط کار بسیار مشغول هستند. چند وظیفه ای بودن به قول آن ها، اجازه می دهد تا آنان کار های زیادی را انجام دهند که یکی از آن ها نگهداری از کودک می باشد. اگر شما نیز از این روش برای زمان صرف کردن برای فرزندتان استفاده می کنید، زمان تغییر است. اگر شما می خواهید فرزندان خود را درک کنید، نیاز دارید که برای آنان وقت بگذارید.
زمانی که شما با کودکان خود به دور میز شام صرف می کنید و یا آن ها را به مدرسه می برید و بر می گردانید، کافی نیست. شما باید زمانی را به صحبت کردن و بازی کردن با آنان اختصاص داده و زمان با کیفیتی را صرف فهم ویژگی های روانشناختی آن ها کنید.
گفتگو با کودک به شما اجازه می دهد که بدانید چه چیزی درمدرسه و خانه برای او اتفاق می افتد، موسیقی و یا برنامه تلویزیونی مورد علاقه وی چیست، و چه چیزی آن ها را هیجان زده کرده و چه چیزی آن ها را خسته می کند.
زمان با کیفیت همیشه به معنی صحبت کردن و یا انجام کاری به همراه کودک نیست. گاهی اوقات شما فقط می توانید در کنار او بنشینید و به آرامی او را مشاهده کنید تا بتوانید به بینش هایی در مورد شخصیت او برسید.
- کودکان به توجه کامل شما نیاز دارند
هنگامی که شما برای صرف زمان با فرزندان خود برنامه ریزی کرده اید، فقط آن کار را انجام دهید و کار دیگری انجام ندهید. کودکان خود را سزاوار توجه کامل شما می دانند. اگر سعی می کنید در حال پخت و پز، رانندگی و یا انجام کاری دیگر با کودک صحبت کنید، شانس فهمیدن مهم ترین چیز ها در مورد کودک خود را از دست می دهید. برنامه ریزی کنید که در زمانی مشخص به طور انحصاری با کودک خود زمان صرف کنید.
هنگامی که شما به کودک خود توجه کامل نشان می دهید، او احساس امنیت و اعتبار کرده و به احتمال زیاد با شما راحت تر خواهد بود.
- به محیط کودک خود توجه کنید
تحقیقات ثابت کرده است که رفتار و نگرش کودک تا حد زیادی توسط محیطی که در آن بوده است، شکل می گیرد. برای شناخت بهتر کودک، شما باید به محیطی که او در آن رشد می کند توجه کنید.
تحقیقات همچنین نشان می دهند که محیط می تواند بر رشد مغز کودک تاثیر بگذارد، که به نوبه خود بر پیشرفت حرف زدن ومهارت های شناختی او اثر می گذارد. تفاوت های محیط خانه و محیط های دیگر نیز باید در نظر گرفته شود.
رفتار فرزند شما تا حد زیادی به نوع مردمی که در اطراف او هستند و این که چگونه آن ها با او ارتباط برقرار می کنند، وابسته است. زمانی را به بررسی محیطی که در خانه و مدرسه برای او ایجاد شده است، اختصاص دهید. برای مثال، اگر کودک شما تهاجمی شده و یا از اجتماعی شدن دوری می گزیند، شما باید بدانید که چه چیزی و یا چه کسی کودک را تحت تاثیر قرار داده است که اینگونه عمل کند.
- از چگونگی کارکرد مغز کودک آگاه شوید
والدین ممکن است اغلب در مورد فیزیولوژی کودک خود اطلاعات داشته باشند، اما آن ها نمی دانند که چگونه مغز کودک کار می کند. مغزتوسط تجربه هایی که کودک دارد شکل می گیرد، واین تجربیات به نوبه خود بر نحوه پاسخ او به موقعیت های مختلف اثر می گذارند.
بیشتر بخوانید: رشد مغز کودک دو تا سه سال
درک این که عملکرد مغز کودک چگونه است، می تواند به شما کمک کند که در مورد رفتار، تصمیم گیری، توانایی های اجتماعی، منطقی، و شناختی کودک آگاه شوید.
تجربیات اشتباه می توانند در ایجاد پاسخ های منفی در ذهن کودک ایفای نقش داشته و در رشد کلی او اثر منفی داشته باشند.
آگاهی از چگونگی کارکرد مغز کودک به شما کمک خواهد کرد که تجربیات منفی را به تجارب مثبت و یا فرصت تبدیل کنید.
با توجه به گفته های دانیل جی سیگل، نویسنده کتاب (مغز کامل کودک: ۱۲ استراتژی انقلابی برای پرورش ذهن در حال توسعه کودک تان)، شما با درک عملکرد مغز کودک خود می توانید به او کمک کنید که بتواند یک پایه محکم برای زندگی اجتماعی و عاطفی سالم خود ایجاد کند، و او را قادر می سازید که شرایط دشوار را با سهولت حل و فصل کند.
- گوش دهید – اجازه دهید کودکان شما مطالب مورد نظر خود را با شما در میان بگذارند
صحبت کردن خوب است، اما وقتی که شما در حال گفتگو با فرزند خود هستید، گوش دادن مهم تر می شود. یک گفتگو را شروع کنید تا فرزند خود را به صحبت کردن وادارید و سپس به آنچه که او در حال تلاش برای گفتن آن است، گوش دهید. بچه ها ممکن است به طور واضح قادر به بیان مطالبی که می خواهند بگویند، نباشند، به همین دلیل است که شما باید به کلماتی که از آن استفاده می کنند و همچنین اشاره های غیر کلامی آنان توجه کنید.
بر موارد زیر تمرکز کنید:
تن صدا: نحوه تاکید آن ها بر روی یک کلمه یا عبارت.
حالات چهره: که به شما می گوید که آن ها چه احساسی دارند. سعی کنید احساسات آن ها را هنگامی که در مورد چیزی صحبت می کنند تحت نظر بگیرید تا بتوانید درک کنید که آیا آن ها آن را دوست دارند، ازآن می ترسند، و یا در مورد آن استرس دارند.
زبان بدن: مراقب تماس چشمی، چگونگی استفاده از دست و وضعیت بدنشان باشید.
نه تنها باید به آن ها گوش دهید، بلکه باید طوری رفتار کنید که کودک احساس کند شنیده می شود و جدی گرفته شده است. تصدیق حرف های کودک و پاسخ به آن ها به او می فهماند که شما در حال درک گفته های او هستید. اگر چیزی را نمی فهمید، برای واضح شدن از او سوالاتی بپرسید. اما مراقب باشید که بیش از حد صحبت نکرده و یا سوالات زیادی نپرسید چون ممکن است کودک را به کلی از حرف زدن منصرف کند.
- کودکان به روش های مختلف خود را ابراز می کنند
فرزندان شما می توانند به روش های مختلفی خود را ابراز کنند. علاوه بر صحبت کردن، کودکان از طریق فعالیت های مختلف احساسات خود را بیان می کنند.
اگر فرزندان شما به نقاشی کشیدن، نوشتن و یا نقش بازی کردن علاقه دارند، آن ها را اغلب اوقات به انجام این کار ها تشویق کنید. آن ها را به شرکت در کلاس های هنری و یا نقاشی تشویق کرده و به آن ها کمک کنید که خود را بهتر ابراز کنند. شما همچنین می توانید به آن ها موضوعات مختلفی برای نقاشی بدهید، البته بدون محدود کردن تخیل آن ها.
به همین ترتیب، شما می توانید از کودک خود بخواهید در یک دفترچه در مورد آنچه برای او در یک روز اتفاق افتاده و اینکه در مورد آن چه احساسی دارد، بنویسد. هر چه کودک بیشتر بنویسد یا نقاشی بکشد، بهترمی تواند خود را ابراز کند.
زمانی را برای دیدن کار های هنری او بگذارید تا در مورد آنچه در ذهن او می گذرد بیشتر بدانید. بیش از حد نوشته های او را نخوانید و یا سعی نکنید احساسات خود را با احساسات او جابجا کرده و یا احساسات او را به طور غلط قضاوت کنید.
به آن ها اجازه دهید در مورد آنچه که در حال نوشتن یا نقاشی کردن هستند به شما توضیح داده و بگویند که چه احساسی در مورد آن دارند.
۸.سوالات مناسب بپرسید
اگر می خواهید کودک شما صحبت کند، مهم است از او سوالات مناسبی بپرسید. مکالمات را با پرسیدن سوالات بی سر و ته شروع کنید، که کودک را برای به اشتراک گذاشتن جزئیات مورد نظرش تشویق کند.
به جای پرسیدن “آیا این آهنگ را دوست داری؟”، که جواب آن یک “بله” یا یک “نه” است، از او بپرسید: “نظرت در مورد این آهنگ چیه؟”، که به کودک اجازه می دهد بیشتر بتواند صحبت کند.
به جای پرسیدن این که با چه کسی بازی می کنی، از او بپرسید که چه بازی هایی را انجام می دهد. به او اجازه دهید به طور مشروح در مورد آن به شما توضیح دهد و حرف او را قطع نکنید.
همچنین، هرگز سوالاتی که فرزند تان از شما می پرسد را با طفره رفتن یا گول زدن او پاسخ ندهید. اگر پاسخی برای سوال فرزند خود ندارید، فعلا آن را جواب ندهید و بعد از این که پاسخ آن را پیدا کردید، آن را به او بگویید. نادیده گرفتن سوال کودک او را از پرسیدن هر گونه سوالی در آینده دلسرد می کند.
- در مورد رشد کودک بیاموزید
برای فهم مراحل مختلف رشد کودک فعال باشید تا بتوانید او را بسنجید. زمانی را به خواندن کتاب ها، مجلات اینترنتی، و صحبت با یک متخصص اختصاص دهید که می تواند به شما در مورد ویژگی های روانشناختی کودک و رشد او آگاهی دهد. هنگامی که شما نمی دانید که انتظار چه چیزی می رود، هر چیزی و همه چیزممکن است خوب یا بالعکس بد به نظر برسد، حدس های طوفانی نزنید.
برای مطالعه در زمینه رشد کودک خود بخوانید: روان شناسی رشد کودک و نوجوان
- کودکان دیگر را مشاهده کنید
گاهی اوقات، مشاهده کودکان دیگری که هم سن و سال کودک شما هستند نیز می تواند شما را در درک بهتر کودک تان کمک کند. با این کار درک می کنید که کودک در یک محیط اجتماعی چگونه رفتار می کند و نقاط قوت و ضعف او را که شخصیت او را تعیین می کنند می توانید شناسایی کنید. این به این معنا نیست که کودک خود را با هر کودک هم سن او مقایسه و قضاوت کنید که کدام یک بهتر هستند.
پدر و مادر تمایل دارند توانایی فرزندان خود را با مقایسه آن ها با کودکان دیگر تعیین کنند. با این حال، این کار می تواند در دراز مدت تاثیر منفی بر کودک داشته باشد. اگرچه مقایسه همیشه بد نیست، اما اگر بیش از حد کودک را با کودکان دیگر مقایسه کنید، می تواند خطرناک باشد.
- همدردی – خود را به جای کودک بگذارید
گاهی اوقات شما باید مثل یک کودک فکر کنید، و حتی مانند او عمل کنید تا بتوانید به او نزدیک شوید. همدلی نکته مهمی است که پدر و مادر باید آن را ایجاد کنند اگر آنان خواستار این هستند که فرزندان خود را بهتر درک کنند.شما باید از آنچه که کودکان در حال گفتن آن هستند با خبر باشید و آن را احساس کنید. در زیربرخی از روش های ساده برای همدردی آورده شده است:
گوش دادن به احساسات آن ها؛ سعی کنید آنچه که کودک در حال احساس آن است را بفهمید.
برای این که بتوانند شما را بهتر بفهمند، از زبان آن ها استفاده کنید. از خود بپرسید – اگر یک کودک بودم، مکالمه بزرگسالان با کلمات و عبارات پیچیده را متوجه می شدم؟
هنگامی که شما رفتار فرزندتان را درک نمی کنید، از خود بپرسید- اگر به جای فرزند خود بودید چگونه رفتار می کردید و یا واکنش نشان می دادید؟
- هوش هیجانی کودک چیست؟
برای مدتی طولانی، بچه ها به مهمی بزرگسالان در نظر گرفته نمی شدند. فرض می شد که احساسات و عواطف آن ها زمانی که رشد می کنند، فراموش می شود.
در حال حاضر، ما می دانیم این فرضیه درست نیست – آنچه که در دوران کودکی یک کودک اتفاق می افتد، تاثیر قابل توجهی در نوع شخصیت او در هنگام رشد و بزرگسالی دارد. به عنوان یک پدر و مادر، شما هرگز نباید احساسات فرزند خود و یا ظرفیت او را برای مدیریت آن ها دست کم بگیرید.
هوش هیجانی یا هوش عاطفی (EQ) توانایی فرد در شناسایی، بیان، و کنترل احساسات خود است. کودکان با خلق و خویی منحصر به فرد متولد می شوند. برخی ممکن است پر حرف و پیش فعال باشند، در حالی که بعضی دیگر از آن ها ممکن است خجالتی و یا آرام باشند.
به عنوان یک پدر و مادر، درک EQ کودک تان و انجام آنچه که برای رشد آن ها به شکل بزرگسالان دارای هوش هیجانی سالم مورد نیاز است، مسئولیت شما می باشد.
- تصور نکنید
تصور نکنید که همیشه می دانید فرزند شما چه چیزی می خواهد و یا این که او چه احساسی دارد. اگر فرزند شما گریه و سر و صدا نکند، شما ممکن است فرض کنید که او خوشحال است.
شما ممکن است تصور کنید که والدین بی نظیری هستید، چرا که کودک تان به خوبی در جمع رفتار می کند و کج خلقی نمی کند.
هنگامی که شما چنین تصور کنید، شما دریچه بینش صحیح به درک فرزند خود را می بندید و در نتیجه انتخاب های درستی در مورد او نمی کنید. پرسش از آن ها به شما کمک می کند که شک هایتان برطرف شده و در مورد مسئله های پیش آمده برای او مطمئن شوید.
منبع:مقالات کانون مشاوران ایران
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.