علل خودزنی کودکان

خودزنی کودکان راهی برای کاهش فشار ناشی از افکار و احساسات ناراحت کننده باشد. رفتارهای خودآزارگرانه ی این دسته از کودکان دامنه ی وسیعی از جمله کشیدن موهایشان، به زمین انداختن خود، مشت کوبیدن به دیوار، به سر و صورت زدن و رفتارهای خطرناک تری مانند آسیب زدن به خود با اشیای مختلف را در بر می گیرد. برای بسیاری از جوانان، خودآزاری می تواند راهی برای کنار آمدن با احساسات دشوار یا رهایی از تنش باشد. درد جسمی آسیب رساندن به خود می‌تواند مانند یک انحراف از درد عاطفی باشد که با آن دست و پنجه نرم می‌کند.

خودزنی کودک

والدین و مراقبان با مشاهده این علائم احساس سردرگمی، عصبانیت و درماندگی می کنند، اما بسیاری نمی دانند از کجا شروع کنند. در صورت مشاهده خودزنی کودکان و نوجوانان این مقاله را از دست ندهید. علائم خودزنی در کودک و نوجوان عبارت است از:

•  پوشیدن لباس های آستین بلند، به خصوص در تابستان
• کبودی‌ها، بریدگی‌ها، سوختگی‌ها یا آثار گازگرفتگی بدون دلیل
• لکه های خون روی لباس یا یافتن بافت های خونی در اتاق
• گوشه گیری
• اجتناب از دوستان و خانواده و حضور در خانه
• احساس ناراحتی، عزت نفس پایین یا سرزنش کردن خود
• فوران خشم یا رفتارهای پرخطر مانند نوشیدن یا مصرف مواد مخدر

هدف کودک از خود زنی چیست؟

در حقیقت هدف کودک از انجام این رفتارها تنها یک چیز است ” محقق کردن خواسته ی خود با توسل به زور و اجبار”. کودکانی که در سنین پایین با انجام رفتارهای خودآزارگرانه موفق به تحقق خواسته هایشان می شوند، در نوجوانی، جوانی و بزرگسالی نیز شیوه ی جدیدی را اتخاذ نخواهند کرد.

این افراد برای رسیدن به اهداف ریز و درشت خود، آسیب زدن به سلامتی شان را نشانه می گیرند و آمارها حاکی از تعداد زیاد اقدام به خودکشی در آن هاست.

علت خودزنی کودک

براساس تحقیقات، احساسات تجربه شده توسط کودکی که دست به خود زنی می زند تا حد زیادی با بزرگسالان یکی است.

نوع انسانی با قرار گرفتن در معرض ناکامی، احساس درد و رنج روانی زیادی را تجربه کرده و برای کاهش آن دست به رفتارهای خود آسیب رسان یا به عبارت دیگر خودزنی کودکان می شود. بنابراین ممکن است در همه ی کودکان نمونه هایی از آسیب زدن به خود را درسنین پایین مشاهده کنید.

نکته ی قابل توجه آن است که چرا این رفتارها در گروهی از کودکان ادامه دار می شود در حالیکه در گروهی دیگر به سرعت خاموش می شود؟

۱) عدم آگاهی کودکان

عدم آگاهی از شیوه های صحیح تحقق خواسته ها منجر به استفاده از روش های ناپخته ی ابرازگری هیجانی مانند خود زنی می شود.

در این موارد، لازم است شما به عنوان والدین، شیوه ی صحیح بیان خواسته ها را به فرزندتان آموزش دهید.

به عنوان مثال در وضعیتی خودتان را هم قد کودک قرار دهید و با آرامش و منطق به او بگویید که ” وقتی بچه ای داد می زند یا به خودش آسیب می زنه، من اصلا نمی فهمم اون چی میخواد. تنها راهش اینه که اون اشکاشو پاک کنه و چیزی که میخواد رو بهم بگه تا بتونیم با هم حرف بزنیم”.

۲) عدم اقتدار والدین 

اگر کودک بتواند با نشانه گرفتن سلامتی اش، شما را تحت تاثیر قرار دهد و از موضع اقتدار خارج کند، می توانید مطمین باشید که همیشه با استفاده از این قبل رفتارها دست به کنترل شما خواهد زد. بنابراین لازم است، مقتدرانه عمل کنید.

به این منظور، در مقابل رفتاهای خودآزارگرانه ی کودک، “واکنشی حاکی از بی توجهی” بسیار موثر است. در حقیت لازم است به رفتارهای این چنینی کودک بی توجهی کنید.

به عنوان مثال وقتی فرزندتان خودش را به در و دیوار می کوبد، فریاد می زند و به سرش مشت می کوبد، به آشپزخانه بروید و مشغول کاری شوید تا کودک آرام شود.

سپس به او بگویید که “وقتی خودت را می زنی، متوجه درخواستت نمی شوم. پس بهتر است آرام باشی و خواسته ات را مطرح کنی”.

۳) ناهماهنگی والدینی 

اگر در مقابل خواسته های فرزدتان، واکنش های متفاوتی نشان دهید، او سردرگم خواهد شد و برای رسیدن به خواسته اش، به سمت والد سهل گیرتر متمایل می شود.

پنین کودکانی معمولا والد مقتدر را به صورت فردی بی رحم و سنگدل ادراک می کنند  و با او ارتباط خوبی برقرار نمی کنند.

بنابراین در مقابل خواسته ی فرزندتان، هماهنگ عمل کنید و اجازه ندهید که او از ناهماهنگی رفتاری شما، استفاده ی سوء کند.

۴) روش های صحیح مقابله با ناکامی 

لازم است کودکان با استفاده از ابزارهای مناسبی مانند شعر و داستان نسبت به طبیعی بودن ناکامی آگاه شوند.

همه ی ما در دنیایی پر از ناکامی زندگی می کنیم و باور به اینکه ” من همیشه می بایست موفق شوم” ، بسیار مخرب است. به کودکان آموزش دهید که ممکن است همیشه، اوضاع مطابق میل ما پیش نرود و گاهی علی رغم تلاش مان، به موفقیت نرسیم.

اگر کودکان روش های صحیح مقابله با ناکامی را بیاموزند، با احتمال کمتری به بزرگسالان متوقع و افسرده تبدیل خواهند شد. آمارهای زیاد بزرگسالانی که با کوچک ترین ناکامی در مراسم خواستگاری، مصاحبه ی شغلی، بیکار ماندن و .. دست به خودکشی می زنند، ریشه در عدم آموزش موثر در زمینه ی ناکامی دارد.

می توانید از جملاتی مانند ” در طی این مدت دیدم که برای برنده شدن چه تلاشی کردی. تو باعث افتخاری!”  و یا ” بیا برای این کار تلاش مون رو بکنیم. حالا یا میشه یا نمیشه” استفاده کنید.

با این عبارات کودک می آموزد که فرایند انجام کار، مهم تر از نتیجه است و در صورت ناکامی، راحت تر با آن کنار خواهد آمد. اگر مهارت های ارتباطی درست را نمی دانید می توانید از مشاوران مرکز ستاره کمک بگیرید و به سرعت در کوتاه ترین زمان راه های ارتباطی موثر را یاد بگیرید.

۵. احساس آرامش

در هنگام خودزنی کودکان بسیاری از کودکان و نوجوانان احساس بیان می کنند که در هنگام بریده شدن یا آسیب رساندن به خود احساس آرامش دارند. برخی باور دارند که تسکین فقط نتیجه انحراف از احساس دردناک توسط درد شدید فیزیکی و منظره چشمگیر خون است. 

۶. اعتیاد

آسیب به خود سبب اعتیاد شخص به خودآزاری کودک می شود. به مرور فرد در هنگام ناراحتی، خشم و عصبانیت تنها با آسیب به خود آرام می شود و احساس می کند که برای رها شدن از درد باید به خود آسیب بزند.

• استقلال کودک
• اختلالات رفتاری کودکان
• داستان کوتاه در مورد راستگویی و صداقت برای کودکان
• ۶ جبران داد زدن سر کودک + ۷ پیامد داد زدن
• خصوصیات کودک ۹ ساله

درمان خودزنی کودک

اگر روی صحبت شما با کودکی است که برای مدت ها، با استفاده از شیوه ی خودزنی و خود آزاری کودک به اهداف خود رسیده، مساله کمی سخت تر می شود.

در حقیقت، فرزندتان در جلد کودکی لج باز فرورفته که با پافشاری بر لجبازی به همه ی خواسته های خود رسیده است. شما نیز سال هاست در جلد کودکی ترسان فرورفته اید که از ترس آسیب رساندن کودک به خود، خواسته های او را در اولین لحظه برآورده می کنید.

۱. به خواسته های او تن ندهید

وقتی فرزندتان در جلد “کودک لجباز” باقی می ماند، شما “کودک ترسان” نشوید. با خودتان تکرار کنید که ” قرار نیست در مقابل تهدیدهای او بترسم و خواسته اش را براورده کنم. من آرام و منطقی باقی می مانم و به خودزنی هایش توجه نخواهم کرد”.

اگر در میانه ی راه، جا بزنید و  با مشاهده ی اینکه فرزندتان سرش را به مبل می کوبد، دوباره به جلد ” کودک ترسان” فرو روید، موفق نخواهید شد. بنابراین صبور باشید و به بی توجهی ادامه دهید تا کودک از جلد کودک لجباز خارج شود و خواسته اش را بیان کند.

۲. دلسوزی را با والد گری موثر اشتباه نگیرید.

اگر فکر می کنید، والد خوب کسی است که از آسیب رسیدن به فرزندش جلوگیری می کند و خواسته های او را در دم اجابت می کند، سخت در اشتباهید. وظیفه ی شما به عنوان یک والد خوب آن است که به کودک تان روش صحیح بیان خواسته ها را بیاموزید نه اینکه مانند قول چراغ جادو عمل کنید و خواسته های او را در لحظه فراهم کنید.

۳. کودک نشوید و پا به پای فرزندتان فریاد نزنید.

قرار است شما به عنوان پدر و یا مادر، شیوه ی صحیح رفتار را به فرزندتان آموزش دهید. بنابراین اگر همپای کودک شروع به فریاد کشیدن، تهدید و خشم کنید، به نتیجه ای جز انفجار خشم در خانه نخواهید رسید.

۴. تشویق به جا را فراموش نکنید.

هر بار که کودک تان توانست بدون فریاد، جیغ و خودآزاری، خواسته ای را مطرح کند، او را تشویق کنید. ” آفرین به پسرم که اینقدر قشنگ در مورد چیزایی که می خواد حرف میزنه.” فرزندتان در ابتدای مسیر ابراز صحیح هیجانی نیاز به تشویق و تایید دارد تا بتواند رفتارهای مناسب را یاد بگیرد و درونی کند. بنابراین در این مسیر او را راهنمایی و تشویق کنید.

۵. تمرین مدیریت سالم احساسات

یکی از موثرترین راهبردها برای آموزش مهارت های جدید به کودکان این است که والدین این مهارت ها را به فرزندان خود نشان دهند. والدین باید مهارت های سالم و موثر مدیریت استرس و تحمل پریشانی را از زمان کودکی نشان دهند. کودکانی که راهبردهای مقابله ای سالم را یاد می گیرند از آن‌ها برای مدیریت مؤثر احساسات شدید استفاده می‌کنند.

۶. مشاوره

نوجوانان و کودکی که به خود آسیب می رسانند باید در اسرع وقت تحت ارزیابی روانپزشکی کامل قرار بگیرد تا وجود شرایط زمینه ای مانند افسردگی، اضطراب، افکار خودکشی و سایر رفتارهای پرخطر ارزیابی شود. اگر افکار خودکشی و خودزنی کودکان مشاهده شد، حتما به روانشناس مراجعه کنید. ارزیابی اولیه بسیار مهم است و می تواند از تشدید آن جلوگیری کند. مرکز مشاوره ستاره ایرانیان در این خصوص می تواند به کودک شما کمک کند تا ریشه خودزنی کودکان را شناسایی کرده و آن را با کمک مشاور درمان کند. 

۷. ارتباط آزاد

یکی از مؤثرترین راهبردهای مدیریت خودزنی کودکان، ترویج ارتباط آزاد بین نوجوانان و والدین است. این امر مستلزم آن است که والدین دست از قضاوت بردارند. فکر کردن به اینکه والدین عصبانی، ناامید یا ناراحت خواهند شد، اغلب نوجوانان را مجبور می‌کند که اسرار خود را حفظ کنند، حتی زمانی که می‌دانند به کمک نیاز دارند به فرزند خود نشان دهید که آماده هستید به آن ها کمک کنید.

پیشنهاد متخصص کودک به شما

خودزنی نوجوانان خود زنی در کودکان کمک به کودکان بعد از آسیب روانی ناخن جوی در کودکان جیغ زدن در کودکان درمان لجبازی کودکان مدیریت رفتار کودکان در تعطیلات