تربیت کودک ✔️ ۱۴ نکته کلیدی که نمی دانید
تربیت کودک یکی از مهمترین دغدغه‌های والدین است. والدین می‌خواهند فرزندانی تربیت کنند که سالم، شاد و موفق باشند. اما تربیت صحیح کودک کار آسانی نیست و نیاز به آگاهی و تلاش دارد.
در این مقاله ۱۰ نکته طلایی برای تربیت صحیح کودک را بیان می‌کنیم. این نکات بر اساس جدیدترین تحقیقات در زمینه روانشناسی کودک و خانواده تدوین شده‌اند.
تربیت کودک
تربیت کودک یکی از مهم ترین وظایف والدین است. این یک مسئولیت بزرگ است که می تواند تأثیر زیادی بر زندگی کودک و جامعه داشته باشد. اهمیت تربیت کودک در چند مورد خلاصه می شود:
- فراهم کردن زمینه رشد و شکوفایی کودک: تربیت صحیح کودک زمینه را برای رشد و شکوفایی استعدادها و توانایی های او فراهم می کند. کودکی که از تربیت صحیح برخوردار است، می تواند به فردی موفق و مفید برای جامعه تبدیل شود.
- پیشگیری از آسیب های اجتماعی: تربیت صحیح کودک می تواند از آسیب های اجتماعی مانند اعتیاد، جرم و جنایت پیشگیری کند. کودکی که از تربیت صحیح برخوردار است، می تواند مهارت های لازم برای زندگی سالم را بیاموزد و از آسیب های اجتماعی دور بماند.
- ایجاد جامعه ای سالم تر: تربیت صحیح کودک به ایجاد جامعه ای سالم تر کمک می کند. کودکی که از تربیت صحیح برخوردار است، می تواند فردی مسئول، مهربان و منصف باشد. این افراد به ساختن جامعه ای بهتر کمک می کنند.
پیشنهاد مشاور: ۰ تا ۱۰۰ روش های تربیتی کودکان در روانشناسی (۲۰۲۴)
۱۴ نکته برای تربیت کودک
حتی موفق ترین والدین هم هنگام تربیت کودکان به مشکل بر می خورند. اگر برای تربیت کودک خود نیاز به کمک دارید استفاده از راهکارهایی که در ادامه ذکر می کنیم می تواند کمکتان کند.
منظور ما از تربیت کردن وضع قوانین و مقرراتی است که کودک شما را از انجام رفتار های پرخاشگرانه (ضربه زدن و گاز گرفتن)، خطرناک (مانند بازی با گاز) و نامناسب ( پرت کردن وسایل) باز دارد.
به یاد داشته باشید که این کار به معنای دعوا و مجازات بچه نیست. در اینجا چهارده راهکار برای جلو گیری از رفتار نامطلوب کودک ذکر شده است.
۱. خط قرمز های خود را تعیین کنید
پیرسون نویسنده معروف می گوید ” اگر همیشه به فرزند خود نه بگویید فرزندتان هیچ وقت اولویت های شما و کار زشت خودش را درک نمی کند، به علاوه شما نمی توانید تمام رفتار کودکتان را کنترل کنید. اولویت های خود را دنبال کنید و عواقب زیر پا گذاشتن آن ها را به کودکان خود گوش زد کنید، سعی کنید نسبت به چیز هایی که مهم نیستند سخت گیری نکنید.
الیزابت برگر نویسنده و دکتر کودکان می گوید” برقراری یک رابطه سالم و خوب با کودکتان بسیار مهم تر از مجبور کردن او به انجام کاری است که دوست ندارد.” شما ممکن است نگران باشید که با این کار کودکتان را لوس بار می آورید ولی جای نگرانی نیست.
۲. کودک خود را بشناسید
بعضی از رفتار های کودکان کاملاً قابل پیشبینی است پس پیشاپیش می توانید از این رفتارها جلوگیری کنید مثلاً اگر کودک شما علاقه به نقاشی کردن روی دیوار دارد، زمانی که پیشش نیستید مداد رنگی را در کشو بگذارید تا کم کم این عادت را ترک کند.
اگر کودک ۲ ماهه شما از مغازه ها خوراکی بر میدارد با خودتان عروسک ببرید و سرش را گرم کنید. یا اگر کودکتان عادت دارد خانه را پر از دستمال کاغذی کند کافی است بسته دستمال کاغذی را بالای کمد بگذارید.
۳. از رفتار های بد کودک پیشگیری کنید
هاروی کاپ نویسنده کتاب شادترین کودکان می گوید ” ممکن است بعضی اوقات کودکتان از روی خستگی گریه کند یا جیغ بکشد.
اگر کودکتان صبح ها پر انرژی است اما بعداز ناهار خسته و غیر قابل کنترل می شود سعی کنید او را بیرون از خانه ببرید، می توانید از دکتر وقت بگیرید و با دکتر درباره وضعیت کودکتان مشورت کنید. همچنین می توانید با گفتن” اسباب بازی هارو که جمع کنیم میریم مهمونی.” کودکان را آماده اتفاقات بعدی کنید اینگونه کودکتان آرام تر می شود.
۴. قاطع باشید
کلر لنر متخصص کودکان می گوید: “در سنین ۲ تا ۳ سالگی کودکان سعی دارند تأثیر عملکر خودشان بر محیط را درک کنند. اگر واکنش شما نسبت به یک رفتار کودک عوض شود کودک سیگنال های متفاوتی دریافت می کند و نمی تواند تشخیص دهد شما از او چه می خواهید.”
هیچ زمان مشخصی برای از بین رفتن رفتار بد کودکتان وجود ندارد. اما اگر همیشه یک واکنش نسبت به رفتار ناپسند او داشته باشید احتمال یادگیری کودک بالا می رود. این قاطعیت برای سارا مادر ساشا مهم بود هر بار که او کار اشتباهی می کرد سارا با صدای بلند به او هشدار می داد و چون سارا معمولا آرام حرف می زد این قاطعیت و بلندی صدای سارا به ساشا یاد می داد که نباید آن رفتار را تکرار کند.
دقت کنید که در حدود دو سالگی کودکان سعی می کنند با ناز کردن یا بامزه بودن شما را گول بزنند پس فریب کارهای آنان را نخورید.
۵. احساساتی نشوید
مطمئنا این که کودکتان از مسواک زدن فرار می کند یا به حرف شما گوش نمی دهد می تواند عصبانیتان کند. اما اگر فریاد بزنید همه چیز بدتر می شود.
دکتر ویلیام کالمن، استاد دانشکده پزشکی دانشگاه کارولینای شمالی توصیه کرد” هنگامی که با فریاد چیزی را از کودک خود می خواهید کودک متوجه خواسته شما نمی شود و فقط فریاد شما را می شنود. در واقع فریاد زدن شما باعث می شود کودکتان سرگرم بشود و بیش تر لذت ببرد. بنابراین در برابر بالا بردن صدای خود مقاومت کنید.
نفس عمیق بکشید و تا سه بشمارید. هنگام اخطار دادن به کودکتان سریع، محکم، جدی و سختگیر باشید. به جای کنترل کودکان سعی در کنترل موقعیت داشته باشید. بهتر است انتظارات خود را از سطح صبر و توانایی کودکتان پایین بیاورید این گونه شرایط بهتری را تجربه خواهید کرد.
۶. گوش دهید و تکرار کنید
بچه ها وقتی که شنیده می شوند احساس بهتری دارند، بنابراین برای جواب دادن به کودک از حرف های خودشان استفاده کنید.
اگر او در فروشگاه های مواد غذایی گریه می کند زیرا به او اجازه نمی دهید خوراکی ها را باز کند، چیزی مثل این را بگویید: به نظر میرسه از دستم عصبانی چون نمی ذارم خوراکی هارو باز کنی ولی این جزو قوانین مغازه است که باید صبر کنی تا از مغازه بیرون بریم. این حرف خواسته او را برآورده نمی کند ولی باعث کاهش عصبانیت او می شود.
۷. کوتاه و ساده بگویید
اگر در حال تربیت فرزند اول خود هستید ممکن است زمان زیادی را برای توضیح کار زشت او و تهدید کردنش بگذرانید. اما با توجه به گفته دکترها کودکان در این سن صحبت های پیچیده را متوجه نمی شوند پس سعی کنید منظور خود را کوتاه و در قالب جملات ساده بیان کنید تا برای کودکتان قابل درک و جالب باشد.
سعی کنید جملات خود را چند بار تکرار کنید، به طور مثال اگر کودک ۱۸ ماهه شما دست شمارا گاز بگیرد با صدای رسا بگویید” نه.دست مامان درد میگیره. نه درد می گیره” برای کودک ۲ ساله می توانید جمله را کمی پیچیده تر کنید مثلا بگویید” نه، روی مبل نپر.
خطرناک است. ممکن است سقوط کنی” کودک ۳ ساله می تواند علت و معلول را پردازش کند بنابراین می توانید به او بگویید” دندان ها نیاز به مسواک زدن دارند. تو باید مسواک بزنی یا من می توانم این کار را برایت انجام بدهم. اینجوری لازم نیست هر ماه دکتر بریم. ”
۸. به او گزینه پیشنهاد کنید
وقتی کودک از انجام کاری خودداری می کند ( یا انجام کاری را متوقف می کند) سعی کنید به او قدرت انتخاب بدهید. به او دو گزینه بدهید تا یکی از آن ها را انتخاب کند این گونه کودک احساس می کند که به کاری مجبور نشده است مثلا به او بگویید” کدام یک را دوست داری اول جمع کنی کتاب هایت را یا وسایل نقاشی ات را؟”
اطمینان حاصل کنید که گزینه های شما محدود، خاص و قابل قبول است. مثلاً جمله ” از کجا می خواهی شروع کنی؟” برای کودک شما نامفهوم است. پس سعی کنید گزینه هایی که انتخاب می کنید برای کودکتان قابل قبول باشند.
۹. مواظب کلماتی که استفاده می کنید باشید
سعی کنید در جملات خود به جای استفاده از فاعل تو از فاعل من استفاده کنید مثلا به جای گفتن” تو آنقدر خودخواهی که حتی اسباب بازی های خود را با بهترین دوست خود به اشتراک نمی گذاری” بگویید “خیلی خوش حال می شوم وقتی می بینم بچه ها اسباب بازی های خود را به اشتراک می گذارند.” یک تکنیک خوب دیگر تمرکز بر روی کلمه انجام دادن است نه انجام ندادن.
مثلا اگر کودکان دوچرخه خود را جابه جا نمی کند به جای این که به او بگویید و استدلال کنید که نمی تواند دوچرخه اش را در راهرو رها کند به او بگویید” اگر دوچرخه ات را جابه جا کنی کم تر لگد می خورد”
مواظب لحنتان باشید کودکتان نباید احساس کند که بخاطر رفتارش اورا دوست ندارید از جملاتی مانند ” وقتی خونه رو بهم میریزی دوست ندارم” یا ” وقتی اینجوری رفتار می کنی نمی تونم تحملت کنم” استفاده نکنید کودک شما باید متوجه شود که شما دوستش دارید و تنها یک رفتار اورا دوست ندارید .
۱۰. همدلی را به او یاد بدهید
به ندرت یک کودک ۳ ساله متوجه می شود که چرا کاری که برایش لذت بخش است را نباید انجام دهد. سعی کنید به او بگویید که کارشان باعث آزار بقیه می شود با این روش می توانید در او حس همدلی را ایجاد کنید، اگر کودکی را گاز می گیرند خیلی ساده به آن ها بگویید” این کار تو باعث آزار دیدن بقیه می شود.
“یا” وقتی اسباب بازی کودکان دیگر را می گیری باعث می شوی ناراحت شوند چون هنوز می خواهند بازی کنند.”
این به فرزند شما کمک می کند تا ببیند که رفتار او مستقیماً روی افراد دیگر تأثیر می گذارد و به او آموزش می دهد که اول از همه باید درباره عواقب کارهایش فکر کند.
۱۱. به او مهلت بدهید
اگر توبیخ های مکرر، راهنمایی و تنبیه کردن باعث از بین رفتن رفتارهای بد کودکتان نشده است، با توجه به سنش به او برای کارش زمان بدهید.
این کار برای کودکانی که خیلی طول می کشد تا کاری را انجام دهند، مناسب است. قبل از وقت دادن جدی به او نگاه کنید و بگویید” تا سه می شمارم واگر درست رفتار نکنی به اتاقت خواهی رفت” اگر او گوش نکرد به مکانی که قول داده بودید ببریدش و برایش زمانی مشخص کنید پس از آن از او بخواهید که بخاطر رفتار زشتش معذرت خواهی کند و اورا در آغوش بکشید و به او بگویید که دیگر عصبانی نیستید.
در حقیقت کودک دوست ندارد از والدینش و اسباب بازی هایش جدا شود و این کار موجب می شود عمل زشتش را دیگر تکرار نکند.
۱۲. به او گزینه دیگری بدهید
اگر کودک شما از رفتارش دست نمی کشد به او گزینه جانشین بدهید مثلاً به او بگویید “ضربه زدن به بالش یا ضربه با چکش اسباب بازی” او باید یاد بگیرد که در حالی که احساسات و انگیزه های او قابل قبول هستند، بعضی روش ها برای بیان این احساسات قابل قبول نیستند.
همچنین به این صورت کودک یاد می گیرد تا مشکلش را خودش حل کند. شما می توانید از او بپرسید” چگونه می توانی کاری کنی سارا اسباب بازی هایش را با تو به اشتراک بگذارد” در جواب دادن به او کمک نکنید و بگذارید خودش برای مشکلش فکر کند.
۱۳. برای رفتار خوبش به او پاداش بدهید
بسیار کم پیش می آید که کودک به همه حرف های شما گوش دهد، اگر این طور نباشد عجیب است.
- بچه ها معمولاً در برابر خواسته های والدینشان مقاومت می کنند.
- پس وقتی که به حرف شما گوش می دهند جایزه دادن می تواند به شما کمک کند.
- در پاداش دادن حد اعتدال را رعایت کنید.
- این کار نشان می دهد که شما به عملکرد فرزندتان احترام می گذارید.
۱۴. مثبت فکر کنید
هرچقدر هم از رفتار کودکتان نارحت هستید، ناامیدی خود را بروز ندهید. اگر کارمندان یک کارخانه بشنوند رئیسشان می گوید: از کار خسته شدم و نمی دانم چگونه کارها را اداره کنم. شما احترام خود را نسبت به او از دست می دهد.
همین امر وقتی ناامیدانه یا منفی صحبت می کنید برای کودکتان اتفاق می افتد. با این وجود ممکن است خسته شوید و یا اوضاع از کنترلتان خارج شود اگر احتیاج به کمک مشاور داشتید کافی است با شماره ۰۲۱۲۲۳۵۴۲۸۲ تماس بگیرید و از کمک مشاوران متخصص در این زمینه بهره مند شوید.
پیشنهاد مشاور: ۱۱ بازی درمانی کودکان خجالتی
تربیت کودک از چه سنی شروع میشود
تربیت کودک از همان لحظه تولد شروع میشود. حتی قبل از تولد، والدین می‌توانند با ایجاد یک محیط امن و سالم برای رشد جنین، بر تربیت او تأثیر بگذارند. پس از تولد، والدین می‌توانند با پاسخگویی به نیازهای کودک، ایجاد ارتباط عاطفی، و آموزش مهارتهای اولیه، به تربیت او کمک کنند.
به طور کلی، می‌توان گفت که تربیت کودک در سه دوره سنی اصلی انجام میشود:
- دوره نوزادی (۰ تا ۱ سالگی): در این دوره، والدین باید بر نیازهای جسمانی و عاطفی کودک تمرکز کنند. همچنین، می‌توانند با صحبت کردن با کودک، خواندن کتاب برای او، و بازی با او، به رشد مهارتهای زبانی و شناختی او کمک کنند.
- دوره پیش دبستانی (۱ تا ۶ سالگی): در این دوره، کودک شروع به یادگیری مهارتهای جدیدی مانند راه رفتن، صحبت کردن، و تعامل با دیگران میکند. والدین می‌توانند با فراهم کردن محیطی امن و حمایت‌کننده، و آموزش مهارتهای اجتماعی، به رشد کودک کمک کنند.
- دوره دبستان (۶ تا ۱۲ سالگی): در این دوره، کودک شروع به یادگیری مفاهیم جدید و شکل‌دهی هویت خود میکند. والدین می‌توانند با ایجاد قوانین و مقررات، و آموزش ارزش‌های اخلاقی، به رشد کودک کمک کنند.
- تربیت کودک ۳ تا ۷ سال: سنین ۳ تا ۷ سال، دوره‌ای از رشد و نمو سریع در کودک است. در این دوره، کودک مهارتهای جدیدی مانند صحبت کردن، خواندن، نوشتن، و حل مسئله را یاد می‌گیرد. همچنین، شروع به درک مفاهیم اخلاقی و اجتماعی میکند.
البته، تربیت کودک یک فرآیند مداوم است که تا پایان عمر ادامه دارد. والدین باید در تمام مراحل رشد کودک، با او همراه باشند و به او کمک کنند تا به فردی سالم، شاد، و موفق تبدیل شود.
تربیت فرزند پسر
تربیت فرزند پسر یک فرآیند پیچیده و چالش برانگیز است. پسران در مقایسه با دختران دارای نیازهای خاص خود هستند. آنها معمولاً پرانرژی‌تر، جسورتر، و مستقل‌تر هستند. همچنین، بیشتر در معرض خطرات و آسیب‌های جسمی و روانی قرار دارند.
در اینجا چند نکته کلی برای تربیت فرزند پسر آورده شده است:
- با فرزند خود ارتباط عاطفی برقرار کنید. پسران به عشق و حمایت والدین خود نیاز دارند. برای برقراری ارتباط عاطفی با فرزند خود، وقت خود را با او بگذرانید، با او صحبت کنید، و به او گوش دهید.
- به فرزند خود احترام بگذارید. پسران باید احساس کنند که ارزشمند هستند. برای احترام گذاشتن به فرزند خود، به او گوش دهید، نظرات او را جدی بگیرید، و به او اجازه دهید که در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت داشته باشد.
- قوانین و مقرراتی را برای فرزند خود تعیین کنید. قوانین و مقررات به فرزند شما کمک می‌کنند تا حد و مرزهای رفتاری خود را بداند. قوانین و مقررات باید واضح و قابل اجرا باشند.
- رفتارهای مثبت فرزند خود را تشویق کنید. این کار به فرزند شما کمک میکند تا رفتارهای خوب را در خود تقویت کند. برای تشویق رفتارهای مثبت فرزند خود، از روشهای مثبت مانند تحسین، تشویق، و پاداش استفاده کنید.
- در صورت بروز رفتارهای ناهنجار، با فرزند خود صحبت کنید. سعی کنید علت رفتار او را بفهمید و راه‌حل مناسبی برای آن پیدا کنید. برای برخورد با رفتارهای ناهنجار فرزند خود، از روشهای مثبت مانند تعیین عواقب طبیعی، محرومیت از امتیاز، و زمان استراحت استفاده کنید.
- از کمک متخصصان تربیت کودک استفاده کنید. اگر در تربیت فرزند خود دچار مشکل هستید، می‌توانید از کمک متخصصان این حوزه استفاده کنید.
نویسنده: کودک و نوجوان
